Boekrecensie: João Ricardo Pedro – Jouw gezicht zal het laatste zijn

Dat moet goede hoop geven in deze tijd van werkloosheid en ontslagen. De veertigjarige João Ricardo Pedro werd in 2009 ontslagen op zijn werk als technisch ingenieur, deed een vreugdendansje omdat hij eindelijk zijn roman kon gaan schrijven, debuteerde met ‘Jouw gezicht zal het laatste zijn’ en werd bedolven onder mooie kritieken en veroverde de literaire prijs de LeYa, inclusief de bijbehorende 100.000 euro. Niet slecht.

Is het ook wat, dit debuut? 

Het is prachtig, poëtisch, Portugees en het is een puzzel. Een puzzel van drie generaties van een Portugese familie, met doorgegeven of zelfgecreëerde demonen.

Augusto, Antonio en Duarte, drie mannen uit de Mendes-familie. Hun geschiedenissen worden gedeeld, met telkens de nadruk op een van de generaties. Een enorme reeks aan anekdotes, vreemde voorvallen en bepalende momenten komt, soms kriskras, voorbij. Je verliest uit het oog wat anekdote is en wat bij de grote verhaallijn van de Mendes-familie hoort.

Augusto is dokter in een klein en arm dorp. Een zelfgekozen locatie, is hij ergens voor gevlucht? Zoon Antonio is twee keer naar Angola geweest als militair en komt na de tweede keer veranderd terug. Kleinzoon Duarte is pianospeler, maar stopt op een dag definitief met spelen. Hun levensverhalen lopen hun eigen routes, maar zijn op een dieper niveau volledig met elkaar verweven. De grote drama's, de meest bepalende gebeurtenissen in elk leven blijven onverteld op de achtergrond, om toch volledig door te sijpelen in de kleine tellen van een leven. Heel bijzonder.

Net als de Rubik kubus of een weerbarstige cryptogrammenpuzzel is dit boek een kunstwerkje. Een kunstwerkje dat je van alle kanten gaat bekijken om uit te vinden hoe het in elkaar steekt, een lastpakje waar je meerdere theorieën en opties op los laat om het op te lossen. Ik sta te popelen om het exact te doorgronden, maar ergens heb ik het idee dat dit boek daar helemaal niet voor bedoeld is.

João Ricardo Pedro schrijft prachtig, hij is briljant in het scheppen van een sfeer, in het weergeven van een scène. Soms bizarre, maar ook heel intieme en hartverscheurende momenten. Zoals wanneer een vrouw keer op keer weer haar flatgebouw verlaat om boodschappen groot in te slaan. Een intens emotioneel en toch onderkoeld gebeuren. En alles komt terug, door de verweving van generaties.

Dit boek van 180 bladzijden leest als een familiekroniek van tienvoudige omvang. Het is een frustrerende ervaring, maar meer nog een inspirerende doos vol miniverhaaltjes. Hoe het allemaal samenhangt? Ja, ga dat voor jezelf uitzoeken, zeg!

Blijkbaar is literatuur bedoeld om te verwarren en verwonderen.

Lees ook andere blogs over 'Jouw gezicht zal het laatste zijn'.

João Ricardo Pedro - Jouw gezicht zal het laatste zijn

Stiekem en sluipend overtuigend: De gestolen kinderen

Politiek en geschiedenis behoren niet altijd automatisch tot mijn interessegebieden. Ik lees omdat ik vermaakt wil worden, ik ben liefhebber van dikke, vette Amerikaanse blockbusters op tv en mij maakt het niet zo heel erg veel uit of iets realistisch is of niet. Als ik maar kan escapen, vliegen, dromen, fantaseren.

Door mijn deelname aan Not Just Any Book, een marketingclub die in opdracht van uitgeverijen boeken uitzet bij bloggers, lezers en recensenten, lees ik af en toe buiten mijn eigen genres en soms buiten mijn comfortzone.

En verrek, wat bevalt dat goed! Soms pak ik met een klein beetje tegenzin een boek op waarvan de deadline dichterbij schuift (ik ben wel vaak een beetje spuit elf onder de bloggers) en begin ik te lezen. Zoals dit keer ‘De gestolen kinderen’ van Gerardo Soto y Koelemeijer, over een akelig onderdeel van de Spaanse geschiedenis. Een onderdeel dat indringend resoneert tot op de dag van vandaag. Miguels verhaal is fictie, maar het is gebaseerd op ware gebeurtenissen, in duizendvoud.

Miguel leeft een normaal leven, heeft een volkomen gewone baan, een keurig huis, met vrouw en twee kinderen. Er is niets opwindends aan zijn leven, maar er gaat ook maar weinig mis. Een brief van zijn oude, op sterven liggende tante verwoest zijn kalme leventje. Zij meldt hem met verdriet in haar geschreven woorden dat hij geadopteerd is en zijn inmiddels overleden ouders niet zijn biologische ouders waren. Miguel kan erg slecht omgaan met dit nieuws, zijn hele identiteit, zijn jeugdherinneringen, zijn naam, alles is gebaseerd op leugens. Hij vertelt het zijn vrouw Julia niet, trekt zich terug in rond malende gedachten en doet weinig constructiefs aan het mysterie dat zijn geboorte nu is. Alleen zijn beste vriend Alvaro vertelt hij over de brief van zijn tante. Die weet hem ook te vertellen dat hij misschien wel een van de gestolen kinderen is, en niet zomaar legaal geadopteerd.

Alvaro en Miguel lezen zich in en ontdekken steeds meer over het enorme verdriet dat moeders en vaders van de verkeerde politieke overtuiging is aangedaan. En hun duizenden kinderen die vermoedelijk nooit ontdekken dat ze ‘gestolen’ zijn. Onder de dictatuur van Franco werd dit ‘herplaatsen’ van jonge kinderen van ‘verkeerde’ ouders bij de ‘juiste’ ouders gezien als de briljante manier om het land het goede pad op te krijgen. Later was er vooral een economisch belang, aangezien kinderen voor grof geld werden gekocht. Hun biologische ouders kregen te horen dat hun baby was gestorven, maar een lichaampje kon niet worden getoond en een overlijdenscertificaat was er ook niet. Na jaren op zoek gaan naar je verloren ouders of je verloren kind was een hopeloze zaak, omdat er keurig voor was gezorgd dat er ontzettend veel documenten vernietigd werden.

Miguel heeft het geluk dat er hier en daar broodkruimeltjes aan informatie over zijn afkomst te vinden zijn. Lukt het hem zijn biologische ouders te vinden? En zullen ze hem met open armen verwelkomen?

‘De gestolen kinderen’ is de tweede roman van de Nederlands-Spaanse auteur Gerardo Soto y Koelemeijer. Zijn eersteling ‘Armelia’ werd goed ontvangen. Dit tweede boek is onderkoeld en toch heel indringend geschreven. Met gewone zinnen en gewone woorden trekt hij je ongemerkt toch heel diep het verhaal van Miguel in.

Af en toe struikel ik over een ‘as you know, Bob’-achtige alinea, waar even heel veel feiten uit geschiedenis en politiek worden gespuid, maar dat is in een boek als dit eigenlijk niet heel vervelend. Ook is Miguels passiviteit af en toe rampzalig irritant, maar het toont heel goed hoe ontzettend je leven op zijn kop staat als je geadopteerd blijkt te zijn, zeker als een 'gestolen kind'. Miguel is lamgeslagen door het nieuws en legt elke herinnering aan zijn jeugd en zijn ouders onder de loep. Iets waar hij helemaal niet verder mee komt, maar hij kan niets anders dan dit in stilte en verdriet in laten zinken.

Naast een mooie roman, is dit een geschiedenisles in het klein. Een belangrijke les, ook voor een lezer in Nederland, ook in 2013. Een grijzig boek, met een grijze muis als hoofdpersonage, een grijze cover, een grijze geschiedenis, en toch een glanzende parel. Een verrassing, die je uiteindelijk geëmotioneerd achterlaat. Niet elk boek hoeft knallend te overtuigen. Dit boek overtuigt sluipend en stiekem.

Lees andere blogs over ‘De gestolen kinderen’:

http://www.notjustanybook.nl/2013/12/de-gestolen-kinderen-gerardo-soto-y-koelemeijer/